काठमाडौँ । असोज ३, नयाँ संविधान जारी भएको विशेष दिन । संविधान दिवस, गणतन्त्र दिवस र दशैं–तिहारमा ५० प्रतिशत कैद भुक्तान गरेका २८९ कैदीले राष्ट्रपतिबाट आम माफी पाए ।  

रुपन्देहीको सिद्धार्थ नगरपालिका–५ का रामलखन जैसवाल साढे ६ वर्षयता केन्द्रीय कारागारमा थिए । ज्यान मुद्दामा जेल परेका जैसवाललाई करिब डेढ वर्ष भैरहवा कारगारमा राखेर जेल प्रशासनले केन्द्रीय कारागारमा सरुवा गरेको थियो ।

संविधान दिवसको अवसरमा मन्त्रिपरिषद्को सिफारिसमा राष्ट्रपतिले कैदीबन्दीलाई माफी दिएको निर्णय ६३ वर्षीय जैसवालले सायद थाहा पाएनन् । आफुसँगै बसेका कैदीलाई केन्द्रीय कारागार सुन्धाराको बारभित्रबाट बिदाइको हात हल्लाउन नपाउँदै उनको प्राण गएको छ । 

ठूलो संख्यामा कैदीबन्दीलाई आममाफी दिने निर्णय भएको दिन जैसवालको मृत्यु भयो । परिवारले उनको मृत्युलाई ‘स्वभाविक’ मानेका छैनन् । रामलखनका भतिजा शिवम जैसवालले रातोपाटीसँग भने– ‘मृत्यु हैन, मेरो ठुलोबुबाको हत्या नै भएको हो ।’ 

मुलुकी ऐन–२०२० अनुसार उनी असोज २२ मा जेलमुक्त हुन पाउँथे । तर, मुलुकी अपराधसंहिताको दफा–३७ ले जन्मकैदको निर्णय भएकालाई ‘कैद छुट’ नदिने व्यवस्था गरेको छ । सर्वोच्चले ‘कैद छुट दिनु’ भनेपनि सो आदेश कार्यान्वयन भैसकेको छैन ।

‘कैद छुट’ को माग गर्दै जैसवालका परिवारले सर्वोच्चमा रिट दायर गरेका छन् । सो मुद्दा फैसला भैसकेको छैन । सर्वोच्चको यसअघिको फैसला कार्यान्वयन भए जैसवाल १९ दिनपछि जेलको चौघेराबाट खुला आकाशमा निस्कन पाउँथे । 

मुलुकी ऐन–०२० अनुसार जम्मा १९ दिनको जेलजीवन बाँकी हुँदा कसरी उनी संसारबाटै बिदा भए ? उनको मृत्यु शंकास्पद छ । त्यसैले त परिवारले भनेका छन्, ‘घटनाको सत्यतथ्य छानबिन हुनुपर्छ ।’