जनकपुर । प्रदेश नम्बर २ सरकारले आगामी आर्थिक वर्ष २०७७÷०७८ का लागि ३३ अर्ब ५६ करोड ९ लाख ८९ हजारको बजेट ल्याएको छ ।
सोमबार आर्थिक मामिला तथा योजनामन्त्री विजय कुमार यादवले चौथो अधिवेशनको ११ औं बैठकमा प्रस्तुत गरेको वार्षिक आय व्यय विवरणमा चालु तर्फ १५ अर्ब ४२ करोड २६ लाख ९८ हजार अर्थात ४५.९५ प्रतिशत रकम विनियोजन गरिएको छ ।

यसैगरी पूँजीगततर्फ पूँजीगत तर्फ १७ अर्ब ९७ करोड ८२ लाख ९१ हजार अर्थात ५३.६७ प्रतिशत, वित्तिय व्यवस्थातर्फ १६ करोड अर्थात ०.४८ प्रतिशत विनियोजन गरिएको छ ।
बजेटको स्रोतमा नेपाल सरकारको तर्फबाट अनुदान १३ अर्ब ४० करोड ५९ लाख र चालु आर्थिक बर्षको नगद मौज्दात ६ अर्ब ९१ करोड २२ लाख २९ हजार रहेको मन्त्री यादवले बताए ।
आगामी आर्थिक बर्षका लागि अनुमान गरिएको खर्च व्यहोर्ने श्रोत मध्ये आन्तरिक श्रोतको राजश्वबाट १२ अर्ब २४ करोड २८ लाख ६० हजार र न्युन देखिएको १ अर्ब पूर्ति गर्नका लागि आगामी आर्थिक बर्षमा आन्तरिक ऋण परिचालन गरिनेछ ।

निर्वाचन क्षेत्र विकास कार्यक्रमका लागि आगामी आर्थिक बर्षमा २ अर्ब ३५ करोड विनियोजन गरिएको छ । प्रदेशभरका स्थानीय तहहरुलाई आगामी आर्थिक बर्षमा सशर्त अनुदान, विशेष अनुदान र समपुरक अनुदान वापत रु.२ अवि ८३ करोड ६० लाख विनियोजन गरिएको छ ।
प्रदेश २ सरकारले गत आर्थिक वर्ष २०७६÷७७ मा प्रदेश २ सरकारले ३८ अर्ब ७२ करोड ५६ लाख ६१ हजार रुपैयाँको बजेट ल्याएको थियो । जसमा चालुतर्फ १९ अर्ब ११ करोड ९७ लाख ३८ हजार र पुँजीगततर्फ १९ अर्ब २६ करोड ५४ लाख ६४ हजार रुपैयाँ छुट्याइएको थियो ।

यस्तो छ आ.व. २०७७।८८ को बजेटको पूर्ण पाठ :

आर्थिक वर्ि २०७७/७८ को
वजेट वक्तव्य
प्रदेश सरकार
आर्थिक मार्मला तथा योजना मन्त्रालय
प्रदेश न. २
जनकपुरधाम, धनुर्ा
2
आर्थिक मार्मला तथा योजना मन्त्रालयका मन्त्री माननीय ववजयकुमार यादवले
वव.सं. २०७७ साल आर्ाढ १ गते सोमवार
प्रदेश सभाको वैठकमा प्रस्तुत गनुि भएको
आर्थिक वर्ि २०७७/७८ को वजेट वक्तव्य
प्रदेश सरकार
प्रदेश न. २
आर्थिक मार्मला तथा योजना मन्त्रालय
जनकपुरधाम, धनुर्ा,
2077
3
माननीय सभामुखज्यू,
प्रदेशसभाका माननीय सदस्यज्यूहरु,
१. कोववड-१९ को ववश्वव्यापी महामारीको कठठन पररस्स्थर्तमा प्रदेशको वजेट प्रस्तुत गनुिपने ववद्यमान अवस्थामा सविप्रथम जनआन्त्दोलन, सशस्त्र जनयुद्द, मधेश जनववद्रोह र मधेश आन्त्दोलन लगायत ववर्भन्न लोकतास्न्त्रक आन्त्दोलनहरुबाट स्थावपत नेपालको सङ्घीय लोकतास्न्त्रक गणतन्त्र स्थापनामा ववस्श􀆴 योगदान पुयािई जीवन अपिण गनुि भएका सम्पूणि वीर शवहदहरुप्रर्त हाठदिक श्रद्दान्त्जली अपिण गदिछु l
२. प्रदेश सरकारको यो वजेट नेपालको संववधान, नेपाल सरकारको आर्थिक नीर्त, नेपाल सरकारको आवर्धक योजना, दीर्िकालीन क्षेरगत नीर्तहरु, सहश्राव्दी ववकास लक्ष्य, ठदगो ववकास लक्ष्य लगायत नेपालले अन्त्तरािविय क्षेरमा गरेका प्रर्तवद्दताहरु, कोववड-१९ ले पारेका प्रभाव न्त्यूनीकरण, प्रदेश सरकारको प्रथम पन्त्चवर्ीय योजना, मध्यमकालीन खचि संरचना, चालु आर्थिक वर्िमा ल्याएको नीर्त तथा कायिक्रम र प्रादेस्शक योजनाहरु कायािन्त्वयनको प्राथर्मकता तय गदै सो हार्सल गनि अग्रसर रहेको छ l साथै वतिमान वजेटको केन्त्द्रववन्त्दू कोववड-१९ को स्स्थर्तलाई दृव􀆴गत गदै प्राथर्मकताको र्नधािरण तथा स्रोतको बांडफांड गररएको छ l
३. नागररकहरुको स्वास््य सुरक्षा र प्रवद्दिन पवहलो प्राथर्मकता भएको वतिमान अवस्थामा स्वास््य संस्थाहरुको ववस्तार र सेवामा गुणस्तरीय सुधार गनि यस क्षेरको पूवािधार ववकास, पयािप्त योग्य जनशस्क्त, ववश्वसनीय यन्त्र उपकरण सवहत गुणस्तरीय सेवा प्रवाहको मापदण्ड कायािन्त्वयनमा ल्याउनु पने भएको छ l यसका लार्ग तीनवटै तहका सरकारवीचको श्रोत साधन पररचालनमा पारस्पररक समन्त्वय गनि जरुरी देख्दछु l
४. ववश्वव्यापी रुपमा फैर्लएको कोववड-१९ को महामारीको कारण ववश्वको ववर्भन्न भागवाट नेपाली नागररकहरु स्वदेश फवकिने क्रममा रहेका छन् l ववर्भन्न सीप र क्षमताका यी नागररकहरुको लार्ग देशर्भरै रोजगारीको अवसर र्सजिना गनुिपने भएको छ l श्रमशस्क्तको अभावमा आर्थिक गर्तववर्ध हुन नसकेका खासगरी उत्पादनमुलक र सामास्जक पुुँजी र्नमािण हुने कायिमा यी श्रमशस्क्तको उपयोग हुन सकेमा देशले समृवि हार्सल गनि मद्दत पुग्ने व्यहोरा अनुरोध गनि चाहन्त्छु l
4
५. कोववड-१९ को महामारीको वतिमान अवस्थामा प्रत्येक स्थानीय तहवाट आननो क्षेरर्भरको भूर्महीन वा आननै जग्गामा खेती गदाि वर्िभर खान नपुग्ने, आननै वा पररवारका कुनै सदस्यको पेशा व्यवसाय नभएको वा कुनै साविजर्नक पदमा नरहेको गरीब, दैर्नक ज्यालादारी गने मजदूर वगिको सूची अध्यावर्धक गरी साविजर्नक गनि आवश्यक भएको छ l उनीहरुको जीवन र्नवािहको लार्ग आननै वासस्थान वरपर साविजर्नक र्नमािण ववकासको कायि पवहचान गरी “श्रममा आधाररत र्नमािण” कायािन्त्वयनमा ल्याउुँदा त्यस्ता वगिलाई राहत हुनुको साथै आत्मर्नभिरताको ववकास हुने अपेक्षा समेत गरेको छु l
माननीय सभामुख महोदय,
६. नेपालको मध्य-पूवी मधेशको सप्तरीदेस्ख पसािसम्मका आठवटा स्जल्लाको ९ हजार ६ सय ६१ वगि वकलोमीटर क्षेरफलमा फैर्लएको समथर भू-भाग नै प्रदेश न. २ हो l देशको कूल भू-भागको ६.६% मार जमीन ओगटेको यस प्रदेशमा २०.४% जनताको वसोवास रहेको छ l महानगरपार्लका-१, उपमहानगरपार्लका-३, नगरपार्लका-७३, गाउुँपार्लका-५९ गरी कूल स्थानीय तह-१३६, वडा-१२७१ रहेको यस प्रदेशमा प्रर्त वगि वकलोमीटर जनर्नत्व अन्त्य सवै प्रदेशभन्त्दा वढी ५५९ रहको छ l यसको साथै राविय और्तभन्त्दा वढी गरीवी, वेरोजगारी, न्त्यून गुणस्तरको स्वास््य तथा स्शक्षाको अवसर र सामास्जक असमानता व्याप्त रहेको व्यहोरा समेत अनुरोध गनि चाहन्त्छु l
अव म यस प्रदेशको सम􀆴ीगत आर्थिक अवस्थाको बारेमा प्रकाश पानि अनुमर्त चाहन्त्छु l
७. हालसम्म प्राप्त त्यांक अनुसार देशभर और्त १८.७% र्नरपेक्ष गरीवी रहेकोमा यस प्रदेशमा १९.८% रहेको देस्खन्त्छ l त्यसैगरी देशभर और्त ११.४% वेरोजगारी रहेकोमा हाम्रो प्रदेशमा वेरोजगारीको संख्या पर्न सवैभन्त्दा उच्च २०.१% रहेको छ l देशभर ९ लाख ८ हजार वेरोजगार रहेकोमा यस प्रदेशमा मार एक र्तहाईभन्त्दा वढी ३ लाख १७ हजार रहेको त्यांक छ l प्रदेशगत दृव􀆴मा यो पवहलो स्थान भएको व्यहोरा पेश गनि चाहन्त्छु l
5
८. चालु आर्थिक वर्िमा राविय कूल गाहिस्थ उत्पादन (उत्पादकको मूल्य) मा यस प्रदेशको अंश १४% रहेको छ l गत फाल्गुणसम्म आर्थिक गर्तववर्धमा ववस्तार हुुँदै गए तापर्न ववश्वव्यापी महामारीको रुपमा फैर्लईरहेको कोववड-१९ को र्नयन्त्रण र रोकथामका लार्ग अवलम्वन गररएका भौर्तक दूरी एवं बन्त्दाबन्त्दी जस्ता कारणवाट यस प्रदेशको अथितन्त्रमा स्शर्थलता आएको व्यहोरा अवगत गराउन चाहन्त्छु l
९. गत वर्ि यस प्रदेशको कूल गाहिस्थ उत्पादनको वृठद्द दर ८.१% रहेकोमा चालु वर्ि २.३% मार रहने अनुमान गररएको छ l यसमा कृवर् क्षेरको योगदान सवैभन्त्दा वढी रहेको जानाकारी गराउन चाहन्त्छु l
१०. यस प्रदेशको कूल भूमीको ६१% भू-भागमा कृवर् कायि हुने गरेको छ l प्रदेशको कूल गाहिस्थ उत्पादनमा करीव ४०% कृवर् क्षेरको योगदान हुने गरेको छ l यस प्रदेशमा देशको कूल गहुुँ उत्पादनको एक र्तहाई, कूल उखु उत्पादनको दुई र्तहाई, कूल मौसमी तरकारी उत्पादनको एक र्तहाई, कूल आुँप उत्पादनको ७०% र कूल माछा उत्पादनको ५७% उत्पादन हुने व्यहोरा समेत प्रस्तुत गनि चाहन्त्छु l
११. नेपालको कूल गाहिस्थ उत्पादनमा करीव २५% योगदान रहेको ववप्रेर्ण आप्रवाहमा यस प्रदेशको भूर्मका महत्वपूणि रहेको छ l प्रदेशगत रुपमा प्रदेश न. २ र स्जल्लागत रुपमा धनुर्ावाट धेरै संख्यामा कामदारहरु वैदेस्शक रोजगारीमा गएको भएता पर्न कामदारहरु प्राय अदक्ष एबम् अधिदक्ष भएको, प्राप्त आयको ठुलो अंश उपभोगमा खचि हुने गरेकोमा हालको कोववड-१९ महामारीको कारण ववप्रेर्णमा ठुलो र्गरावट आउने, प्रदेशर्भर अझै वेरोजगारी र गरीवी वढ्न सक्ने अवस्था र्सजिना भएको र्ततो यथाथि समेत यहाुँ प्रस्तुत गनि चाहन्त्छु l
१२. गत आर्थिक वर्िको अन्त्त्यसम्म नेपालको प्रर्त व्यस्क्त आय अमेररकी डलर १ हजार ९७ रहेकोमा यस प्रदेशको ६ सय ४५ मार रहेको देस्खन्त्छ l
१३. देशभर बैंक तथा ववत्तीय संस्थाहरुको शाखा संख्या ९ हजार ६ सय ४० रहेकोमा हालसम्म यस प्रदेशमा १ हजार ३ सय ५८ रहेको छ l त्यस मध्ये ४ सय ८७ वास्णज्य बैंक र अन्त्य ८ सय ७१ वटा ववत्तीय संस्थाका शाखाहरुले सेवा पुयािउुँदै आएका छन् l प्रर्त बैंक तथा ववत्तीय संस्थाहरुको शाखाले सेवा पुयािएको जनसंख्याको
6
अनुपात यस प्रदेशमा सवैभन्त्दा वढी ९ हजार ९ सय ९९ रहेको छ भने देशभरको और्त ३ हजार ७२ मार रहेको छ l
१४. बैंक तथा ववत्तीय संस्थाहरुमा रहेको कूल र्नक्षेपमा यस प्रदेशको अंश ४.५२% रहेको छ भने कजाि लगानीको अंश ८.९१% रहेको छ l यस त्यवाट प्रदेशमा वचत गने भन्त्दा ऋण र्लन चाहनेको अनुपात वढी रहेको स्प􀆴 हुन्त्छ भन्ने जानाकारी समेत गराउन चाहन्त्छु l
१५. देशभर हालसम्म ८ हजार २ सय १२ वटा उद्योग दताि रहेकोमा यस प्रदेशमा ५ सय ५३ उद्योग मार दताि भएका छन् l प्रदेशगत दृव􀆴ले यो पांचौं स्थान हो l कूल गाहिस्थ उत्पादनमा उद्योग क्षेरको योगदान १४.६१% हुने अनुमान छ l
माननीय सभामुख महोदय,
अव म यस प्रदेशको केही सामास्जक र भौर्तक पूवािधारको वतिमान स्स्थर्तको वारेमा संस्क्षप्त प्रकाश पानि चाहन्त्छु,
१६. देशभरका जनताको और्त उमेर करीव ७० वर्ि पुगेकोमा यस प्रदेशका जनताको और्त उमेर ६७.८ वर्ि मार रहेको छ l नवजात स्शशु मृत्यु दर, स्शशु मृत्यु दर र प्रजनन् दर अन्त्य प्रदेशको भन्त्दा उच्च छ l सवैभन्त्दा वढी जनर्नत्व भएको यस प्रदेशमा अस्पतालको संख्या, शैया संख्या अन्त्य प्रदेशको तुलनामा न्त्यून छ l भएका अस्पतालहरुको सेवा समेत गुणस्तरीय नभएकोले मार्नसहरु काठमाडौँ वा भारत तफि धाउनु पने अवस्था छ l प्रदेशमा संचार्लत २ वटा स्शक्षण अस्पतालहरु समेत आन्त्तररक व्यवस्थापनको समस्याले ग्रस्त छन् l
१७. हाम्रो देशभरका ५ वर्ि मार्थका जनताको साक्षरता दर ६६% रहेकोमा यस प्रदेशको साक्षरता दर ५०% मार रहेको छ l त्यसैगरी देशभर ववद्यालयहरुको संख्या ३५ हजार ५ सय २० पुग्दा प्रदेश न. २ र्भर ववद्यालयहरुको संख्या ४ हजार १ सय ३७ मार रहेको छ l प्रदेशगत तुलनामा यो संख्या दोश्रो अस्न्त्तम भएको व्यहोरा यस सम्मार्नत सभामा जानकारी गराउन चाहन्त्छु l
१८. यस प्रदेशमा ववर्भन्न रािीय गौरबका आयोजना संचालनमा रहेपर्न कायि प्रगर्त सन्त्तोर्जनक छैन l जनकपुर-जलेश्वर सडकको र्नमािण कायि र्नकै सुस्त गर्तमा
7
भएकोले भारतसंगको आयात र्नयाित र आवागमनमा र्नकै समस्या भईरहेको छ l देशभर स्थानीय सडक सन्त्जाल ६१ हजार ३ सय ९५ वक.मी. पुगेकोमा हाम्रो प्रदेशर्भर ५ हजार ८ सय ७१ वक.मी. रहेको छ l
१९. हालसम्म देशमा १ हजार २ सय ३३ मेगावाट जलववद्युत उत्पादन भएकोमा यस प्रदेशवाट जलववद्युत उत्पादन सम्भव नभएको तर सौयि उजाि उत्पादनको प्रचुर सम्भावना भएको व्यहोरा प्र􀆴 पनि चाहन्त्छु l
२०. यस प्रदेशको कुल गाहिस्थ उत्पादनमा होटेल, पयिटन तथा अन्त्य सेवा व्यवसायले ४७% योगदान पुयािएको छ l यस प्रदेशको धार्मिक तीथिस्थलहरुमा वावर्िक करीव ४ लाखको संख्यामा आउने ववशेर् गरी भारतीय पयिटकहरु हुन्त्छन् l प्रदेशको ३ सय ५० पयिटकस्तरीय होटेलहरुमा ७ हजार १ सय शैया उपलव्ध भएकोमा कोववड-१९ महामारीको कारण सवैभन्त्दा धेरै यही क्षेर प्रभाववत हुन पुगेको व्यहोरा जानाकारी गराउन चाहन्त्छु l
माननीय सभामुखज्यू,
२१. आर्थिक वर्ि २०७७/७८ को बजेटका उद्द्द्येश्य प्रस्तुत गने अनुमर्त चाहन्त्छु l यी उद्द्द्येश्यहरु कोववड-१९ लाई दृव􀆴गत गरी प्रक्षेपण गररएको समेत अनुरोध गनि चाहन्त्छु :-
(क) गुणस्तरीय स्वास््य सेवाको प्रत्याभूर्त गराउुँदै आम नागररकको जीवनस्तर अर्भवृवि गने,
(ख) लगानीमैरी वातावरण माफित उत्पादनमूलक क्षेरहरुमा रोजगारीका अवसरहरुको र्सजिना गरी गरीबी न्त्यूनीकरण गने,
(ग) गरीब तथा जोस्खममा परेका नवजात स्शशु समेतलाई सुरस्क्षत, पोर्णयुक्त र पयािप्त खाद्यान्नको सुर्नस्ितता गदै भोकमरीको अन्त्त्य गने,
(र्) समावेशी र समतामूलक गुणस्तरीय स्शक्षाको सुर्नस्ितता गदै सबैका लार्ग जीवन पयिन्त्त स्शक्षाका अवसरहरु उपलब्ध गराउने,
(ङ) मवहला र बार्लकाहरु मार्थ हुने सबै प्रकारको वहंसा, शोर्ण र ववभेदको अन्त्त्य गरी राजनैर्तक, आर्थिक र सामास्जक क्षेरका हरेक र्नणियहरुमा
8
मवहलाहरुको सवक्रय सहभार्गता र अवसरको सुर्नस्ितता गने तथा लैविक समानता कायम गने,
(च) स्वच्छ खानेपानी, सरसफाई, पयािप्त आधुर्नक उजाि सवहतको सुरस्क्षत मानव बसोबास तथा व्यवस्स्थत सहरीकरणमा जोड ठदने,
(छ) उत्पर्त, धमि, वणि, जात, जार्त, र्लि, शारीररक अवस्था, फरक क्षमता भएका व्यस्क्त, स्वास््य स्स्थर्त, वैवावहक स्स्थर्त, गभािवस्था, आर्थिक अवस्था, भार्ा वा क्षेर, वैचाररक अवस्थाको आधारमा हुने ववभेद र असमानताको अन्त्त्य गने,
(ज) जलवायु पररवतिनका असरहरुलाई न्त्यूनीकरण गनि प्रादेस्शक नीर्त, रणनीर्त र योजना तजुिमा माफित प्राकृर्तक स्रोतहरुको ठदगो र प्रभावकारी उपयोग गने,
(झ) जैववक ववववधताको ह्रास, जमीनको उविराशस्क्तको ह्रास हुन नठदन र मरुभुमीकरणबाट जोर्गनका लार्ग पाररस्स्थर्तक प्रणालीको संरक्षण र सम्वििन गने।
माननीय सभामुख ज्यू,
प्रदेश सरकारका चुनौर्त र वजेटले अवलम्वन गरेका नीर्तहरु प्रस्तुत गनि चाहन्त्छु ।
२२. हाल ववश्वव्यापी महामारीको रुपमा फैर्लएको कोववड-१९ रोग सविप्रथम चीनको उहानमा २०७६ पौर् १५ तदनुसार र्डसेम्वर ३१, २०१९ मा देखापरेको र्थयो भने नेपालमा गत चैर मवहनाको शुरुदेस्खनै जोस्खम वढ्न गई नेपाल सरकारले २०७६ चैर ११ देस्ख देशभर वन्त्दावंदी (Lockdown) गरेको र्थयो l यस रोगको रोकथाम र र्नयन्त्रणका लार्ग चार्लएका कदमवाट ववश्वभर, देशभर र यस प्रदेशको समेत रोजगारी, उत्पादन र आपूर्तिदेस्ख उपभोगसम्मको शृंखला खल्वर्लन गई आर्थिक वक्रयाकलापमा सुस्तता आएको छ l त्यस्तै साविजर्नक र र्नजी क्षेरको खचिमा सङ्कुचन आएको, वैदेस्शक रोजगारीको अवसरमा कमी आई ववप्रेर्ण र्टेको र देशर्भरका सवै आर्थिक गर्तववर्धहरु स्शर्थल हुन गई आर्थिक ववकास र स्थावयत्वका पररसूचकहरुमा चाप पदै गएको अवस्था छ l
9
२३. ववश्वव्यापी रुपमा देस्खएको कोववड-१९ को प्रभाव तथा भववष्यमा देस्खन सक्ने महामारीको रोकथाम र्नयन्त्रण तथा न्त्यूनीकरणका लार्ग स्वास््य सेवालाई सविसुलभ र गुणस्तरीय बनाउन स्वास््य अनुसन्त्धानमा जोड ठददै स्वास््य संस्थाको भौर्तक संरचना र्नमािण, जनशस्क्त तथा क्षमता अर्भवृविका साथै स्वास््यमा र्नजी क्षेरको लगानीलाई प्रोत्साहन गरी संववधानको ममि र भावना अनुरुप स्वास््य सम्बन्त्धी मौर्लक हकको सुर्नस्ितता गररनेछ । गतवर्ि चालु आर्थिक वर्ि २०७६/७७ को वजेट कायिक्रम तजुिमा गदाि कायिक्रमको स्थान र चौमार्सक ववभाजन समेत तोवकएको वक्रयाकलापगत वजेट ववर्नयोजन नगरी ववकास कायिक्रमहरुको ववर्यगत र क्षेरगत रुपमा एकमु􀆴 वजेट रास्खएको तथा त्यस्तो वजेट र कायिक्रमलाई दोश्रो चौमार्सकको अवर्ध समाप्त हुुँदासम्म पर्न सम्वस्न्त्धत मन्त्रालयहरुवाट वजेट बांडफांड हुन सकेन l तेश्रो चौमार्सकमा वजेट बाुँडफाुँड गरी सम्वस्न्त्धत र्डर्भजन र कायािलयहरुमा कायिक्रम स्वीकृत गरी पठाईएको तर ववश्वव्यापी महामारी रोग कोर्भड-१९ को प्रकोपको कारणवाट देशभर नै बन्त्दाबंदी (Lockdown) शुरु हुन गई प्रदेशको पुुँजीगत खचि ज्यादै न्त्यून हुन पुगेको छ l
२४. हाल संचालनमा रहेका, र्नमािणाधीन र नयाुँ र्नमािण गनुिपने धमिशाला, अर्तर्थगृह र साविजर्नक भवनहरुको र्नमािण तथा सुधार गनि तत्काल कोववड-१९ का सम्भाववत व्यस्क्त तथा संक्रर्मत ववरामीहरुका लार्ग क्वारेन्त्टाइन वा आइसोलेसनमा उपयोग गने शतिमा मार प्रदेश सरकारले लगानी गनेछ l
२५. कोववड-१९ को महामारीको प्रकोपको कारण आ.व २०७७/७८ को बजेट प्रदेशको स्वास््य क्षेरको रुपान्त्तरणमा केस्न्त्द्रत रहनेछ । प्रदेशका अस्पतालहरुको स्तरोन्नर्त र आधुर्नकीकरण गररनेछ । स्चवकत्साशास्त्रको स्शक्षण संस्था र स्जल्ला अस्पतालहरुलाई कस्म्तमा पर्न दुईसय शैय्याको आधुर्नक अस्पतालको रुपमा ववस्तार गररनेछ । साथै, सम्भाव्य जर्डबुटीको अनुसन्त्धान गने कायिलाई प्राथर्मकता ठदठदनेछ l
२६. आगामी ठदनमा कृवर् उत्पादकत्व तथा उत्पादन वृवि गनि कृवर्को आधुर्नकीकरण, व्यवसायीकरण, ववववर्धकरण र बजारीकरणमा जोड ठदइनेछ । साथै कृवर् उत्पादनको सुरस्क्षत भण्डारणको माध्यमबाट खाध्य सुरक्षाको प्रत्याभूर्त गराइनेछ ।
10
२७. समग्र प्रदेशलाई स्शस्क्षत प्रदेशको रुपमा ववकास गररनेछ । यसका लार्ग प्रदेशका ववद्यालयहरुको भौर्तक पूवािधार र्नमािण र जनशस्क्तको क्षमता अर्भवृवि गरी गुणस्तरीय स्शक्षामा जोड ठदइनेछ । ववद्यालयहरुमा ववद्याथीको भनािदर तथा वटकाउ दर प्रवाद्दिनात्मक कायिक्रम संचालन गनि आगामी आर्थिक वर्िको बजेटमा रु. २ करोड वजेट ववर्नयोजन गरेको छु ।
२८. प्रदेशका तर्तहार्सक, सांस्कृर्तक, धार्मिक, पुरातास्त्वक र प्राकृर्तक सम्पदाहरुको पवहचान, संरक्षण, प्रवििन एवं प्रचार प्रसार माफित प्रदेश अथितन्त्रको महत्वपूणि आधारको रुपमा पयािवरणमैरी पयिटन उद्योगको ववकास गने, सांस्कृर्तक पयिटनको ववकास गनि आवश्यक नीर्त र्नमािण गररनेछ ।
२९. प्रदेशको सामास्जक-सांस्कृर्तक ववववधतालाई सम्पदाको रुपमा आत्मसात गदै यी ववववधताहरुको पवहचान, संरक्षण र उत्थान माफित बहुजाती, बहुभावर्क, बहुधार्मिक, बहुसांस्कृर्तक सामाजको र्नमािण गरी सामास्जक तथा राविय एकतालाई मजबुत पाररनेछ ।
३०. गरीवी सवेक्षण र नक्सांकन माफित प्रदेशका गरीब पररवारहरुको पवहचान, वगीकरण तथा ववश्लेर्ण गरी आधारभुत आवश्यकताहरुको सुर्नस्ितता गनिका लार्ग ववशेर् कायिक्रम संचालन गररनेछ ।
३१. सूचना तथा प्रववर्धको क्षेरमा देखा परेका नववनतम प्रववर्धहरुको उच्चतम प्रयोग गदै आम नागररकहरुको सूचनाको हकको प्रत्याभूर्त गररनेछ। प्रेस स्वतन्त्रताका सविमान्त्य र्सिान्त्त अनुरुप आमसंचारलाई स्वतन्त्र, र्नष्पक्ष, मयािठदत, स्जम्मेवार, अनुशार्सत बनाउन आवश्यक नीर्तगत व्यवस्था गररनेछ ।
३२. खेलकुदमैरी पूवािधारहरुको ववकास गदै राविय तथा अन्त्तराविय खेलकुद प्रर्तयोर्गता संचालन गरी समग्र खेलकुद क्षेरको ववकास गररनेछ ।
३३. मधेश आन्त्दोलनमा र्ाइते एवं अिभि भएका तथा शवहदहरुको उच्च सम्मान गदै उहाुँहरुको पररवारका सदस्यहरुको जीनवस्तर उकास्नका लार्ग ववशेर् कायिक्रमहरु संचालन गररनेछ ।
३४. स्वास््य, स्शक्षा, कृवर्, सूचना र प्रववर्ध लगायतका आर्थिक सामास्जक क्षेरहरुको खोज, अनुसन्त्धान तथा ववकासमा ववशेर् जोड ठदइनेछ ।
11
३५. प्राकृर्तक तथा मानवीय कारणले र्सजिना हुन सक्ने ववपद् तथा संकट व्यवस्थापनका र्नस्म्त पूवि तयारी, उद्दार तथा पुनिस्थापनाका तीनवटै चरणमा मानवीय तथा संस्थागत क्षमताको अर्भवृवि एवं स्थानीय तहहरुसुँग समन्त्वय तथा सहकायि गररनेछ ।
३६. लगानी मैरी वातावरणको र्सजिना गनि आवश्यक नीर्त तथा कानून तजुिमा गरी स्वदेशी तथा ववदेशी लगानीकताि आकर्िण माफित प्रदेशको आर्थिक ववकासमा जोड ठदइनेछ ।
३७. साविजर्नक सेवा प्रवाहलाई जनमुखी, नर्तजामुखी, जवाफदेही र पारदशी बनाई सुशासनको प्रत्याभूर्त गराइनेछ । यसका लार्ग साविजर्नक प्रशासनलाई संस्थागत तथा संरचनात्मक सुधार, जनशस्क्त व्यवस्थापन र पूवािधार ववकासमा जोड ठदइनेछ ।
३८. संर्ीयताको सफल कायािन्त्वयनको लार्ग प्रदेश तथा स्थानीय शासन सहयोग कायिक्रम माफित प्रदेश र स्थानीय तहका जनप्रर्तर्नर्ध एवं कमिचारीको कायिदक्षता अर्भवृद्दी गररनेछ l
३९. कोववड-१९ को प्रकोपले समग्र प्रदेशको रोजगारी, बजार, लगानी तथा खचिमा गम्भीर प्रभाव पारेको वतिमान अवस्थामा साविजर्नक खचिलाई र्मतव्ययी, प्रभावकारी, नर्तजामुखी बनाउने उद्देश्यको साथ चालु खचिको न्त्यूनीकरण तथा उत्पादनशील पूुँजीगत खचिलाई प्रोत्सावहत गररनेछ ।
४०. प्रदेशको भौगोर्लक अबस्था, उपलब्ध स्रोत साधनको प्राचुयिता तथा जानसांस्ख्यक लाभांसको समुस्चत प्रयोग गदै समग्र प्रदेशलाई सुदृढ, सबल तथा आत्मर्नभिर प्रदेश र्नमािण गनि सरकारी, र्नजी साझेदारी माफित औद्योगीकरणलाई प्रवििन गररनेछ ।
४१. लर्ु उद्यम, साना तथा मझौला उद्योगहरुलाई प्रदेश सरकारको तफिबाट ववशेर् संरक्षण प्रदान गदै उद्यमशीलताको प्रवििन माफित लर्ु उद्यमीका उत्पादनहरुको बजारीकरणमा जोड ठदइनेछ ।
४२. वैदेस्शक रोजगारमा गएका यस प्रदेशका युवाहरु कोर्भड-१९ को महामारी पिात् स्वदेश फकेर आउने लगभग दुईलाखदेस्ख पाुँचलाख युवालाई मुख्यमन्त्री रोजगार कायिक्रम अन्त्तगित कृवर् र उद्योग क्षेरमा रोजगारी श्रृजना गररनेछ l एक र्नवािचन क्षेर एक उद्योगको स्थापना गनि प्रोत्सावहत गररनेछ ।
12
४३. कोववड-१९ महामारीका कारण आउने आर्थिक मस्न्त्दलाई सामना गनि कृवर्को आधुनीकीकरणको योजनालाई बजेटको मुल प्राथर्मकताको रुपमा अगार्ड बढाइने छ ।
४४. प्रदेश लोकसेवा गठन भैइसकेको र प्रदेश र्नजामती सेवा तन यस सम्मार्नत सदनको सर्मर्तमा तयारी अवस्थामा रहेकोले आ.व २०७७/७८ को बजेटको महत्त्वपूणि काम मध्ये प्रदेश र्नजामतीको गठन र प्रदेशको आननै चुस्त दुरुस्त प्रशासनको गठन रहनेछ । साथै संर्ीय सदनले प्रहरी समायोजन र प्रदेश प्रहरीसुँग समन्त्वयको कानून पास गरी कायिवन्त्यनमा समेत लर्गसकेको अवस्थामा बजेटको प्राथर्मकता प्रदेश प्रहरीको गठन तथा प्रदेश प्रहरी मातहतका भौर्तक पूवािधार र्नमािणमा केस्न्त्द्रत हुनेछ ।
४५. प्रदेश दर्लत सशक्तीकरण तनको कायिवन्त्यनमा जोड ठदइनेछ । यसका लार्ग दर्लत ववकास सर्मर्त र जातीय भेदभाव तथा छुवाछुत र्नयन्त्रण उच्चस्तरीय अनुगमन सर्मर्त समेत गठन गररनेछ । सर्मर्तको तफिवाट कायिक्रम संचालन गनि रु. ५० लाख वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l साथै दर्लत छारवृस्त्त र दर्लत रासनकाडि ववतरण कायिक्रमहरुको कायिववर्ध तजुिमा गररनेछ l गररनेछ ।
४६. प्रदेशका सबै नागररकको न्त्युनतम स्वास््य बीमा गने बजेटको प्राथर्मकता रहनेछ । यसका लार्ग सम्मार्नत सदनमा प्रदेश स्वास््य बीमा ववधेयक आगामी आर्थिक वर्िको प्रथम चौमार्सकमा पेस गररनेछ ।
माननीय सभामुख महोदय,
अव म प्रदेश सरकारका आगामी आर्थिक वर्िको कायिक्रम तथा वजेट ववर्नयोजन व्यवस्था वारेमा प्रस्तुत गनि चाहन्त्छु l
जनताको स्वास््य सुरक्षा, प्रवद्दिन र उपचार व्यवस्था
४७. कोववड-१९ महामारीको रोकथाम, र्नयन्त्रण र उपचार व्यवस्थाका लार्ग चालु आर्थिक वर्िका स्वीकृत कायिक्रमहरुमा खचि नभई वांकी रहेको वजेट रकमवाट करीव २ अवि रुपैयाुँ कोववड-१९ रोगको रोकथाम, र्नयन्त्रण र उपचारको व्यवस्था गररएको मध्ये अर्त ववपन्न, गरीव मजदूरहरुको राहतको लार्ग प्रदेश मन्त्रालय र स्थानीय तह माफित दुई पटकमा ३३ करोडभन्त्दा वढी रकम र्नकासा गररएको व्यहोरा अवगत गराउन
13
चाहन्त्छु l प्रदेश सरकारवाट रु. २५ करोड सवहत स्थावपत कोरोना संक्रमण रोकथाम, र्नयन्त्रण तथा उपचार कोर्मा ववर्भन्न, बैंक, संस्था तथा दाताहरुवाट रु. १ करोड ६५ लाख ६८ हजार थप रकम जम्मा भएको छ भने यस कोर्वाट हालसम्म १३ करोड ३९ लाख ४६ हजार र्नकासा भएको छ l
४८. आगामी आर्थिक वर्िका लार्ग कोववड-१९ महामारीको पवहचान, रोकथाम, र्नयन्त्रण तथा उपचारको लार्ग आवश्यक स्वास््य सामाग्री खरीद तथा आपूर्ति, स्वास््यकमीको आवश्यक व्यस्क्तगत सुरक्षाका उपकरण र प्रदेश जनस्वास््य प्रयोगशालाको सुदृढीकरण समेतका लार्ग रु. ७० करोड २७ लाख वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l
४९. प्रादेस्शक क्यान्त्सर अस्पताल र्नमािणको लार्ग २ करोड, ट्रमा सेन्त्टरको लार्ग रु. २ करोड र सरुवा रोग तथा महामारी रोग र्नयन्त्रणका लार्ग रु. १ करोड वजेट व्यवस्था गरेको छु l
५०. प्रदेशमा पाररवाररक वववरण राख्ने कायि (नयार्मली फोल्डर) र्नमािणको लार्ग रु. १ करोड २० लाख वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l
५१. कोववड-१९ को महामारीको प्रकोपको कारण आ.व २०७७/७८ को बजेट प्रदेशको स्वास््य क्षेरको रुपान्त्तरणमा केस्न्त्द्रत रहनेछ । जनकपुर प्रादेस्शक अस्पताललाई स्वास््य ववज्ञान प्रर्तष्टानको रुपमा अगार्ड बढाउन रु. ४५ करोड ५३ लाख वजेट व्यवस्था गरेको छु l
५२. सप्तरीको भारदह अस्पताललाई स्तरोन्नर्त गरी सुववधा सम्पन्न अस्पतालको रुपमा ववकास गनि रु.६ करोड ७९ लाख र पसािको पोखररया अस्पताललाई रु.४ करोड ४ लाख वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l
५३. सागरनाथ वन क्षेरमा प्रदेश आयुवेद अनुसन्त्धान केन्त्द्र स्थापना गरी सम्भाव्य जर्डवुटीको उत्पादन र प्रवद्दिन गररनेछ ।
५४. प्रत्येक अस्पतालमा कूल शैया संख्याको पन्त्र प्रर्तशत शैया सर्न स्वास््योपचारको लार्ग व्यवस्था गनि उत्प्रेररत गररनेछ र यसको लार्ग आवश्यक पने यन्त्र उपकरण व्यवस्था गनि वजेटको अभाव हुन ठदइने छैन l
14
५५. प्रदेशमा स्थानीय र्नकायको सहकायिमा सपिदंश उपचारका लार्ग एन्त्टी भेनम उत्पादन गनि अध्ययन अनुसन्त्धान केन्त्द्रको स्थापना र संचालन गनि रु ५ करोड ५४ लाख वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l
५६. प्रदेशका नागररकको रोग प्रर्तरोधात्मक क्षमता अर्भवृठद्दका लार्ग सम्पूणि खोपयुक्त प्रदेश अर्भयान संचालन गनुिका साथै अग्यािर्नक उत्पादन, सन्त्तुर्लत भोजन र र्नयर्मत व्यायामको महत्वको व्यापक प्रचार प्रसार गनि ववद्यालय स्शक्षा स्शक्षण र संचारका ववर्भन्न माध्यम उपयोग गररनेछ l
५७. आगामी आर्थिक वर्िको वजेट तजुिमा गदाि वक्रयाकलापमा आधाररत वजेट तोकी रकम ववर्नयोजन गररएको छ l आगामी आर्थिक वर्िहरुमा समेत वजेट र कायिक्रम तजुिमा कायिलाई वढी वस्तुर्न􀆴 र पारदशी वनाउन प्रोत्सावहत गररनेछ l कुनै मन्त्रालय वा र्नकायवाट वक्रयाकलाप र स्प􀆴 वजेट नतोवकएको एकमु􀆴 वजेट कायिक्रम पेश भएमा त्यस्तो वजेट कायिक्रमलाई तत्काल ववववध शीर्िक अन्त्तगित राखी प्रदेश सरकार (मन्त्रीपररर्द) को र्नणियवाट मार बांडफांड गररने व्यहोरा प्रस्ताव गनि चाहन्त्छु l
५८. स्वीकृत वजेट, कायिक्रम र अस्ख्तयारी भएर पर्न आर्थिक वर्िको अन्त्त्यमा आएको भीर्ण वर्ाि, वाढी र डुवानका कारण गत आर्थिक वर्ि २०७५/०७६ मा प्रदेश नं. २ सरकार अन्त्तगित संचार्लत केही ववकास कायिक्रमहरुको सोही आर्थिक वर्िमा कायि सम्पन्न भए बमोस्जमको रकम सोही आर्थिक वर्िर्भर भुक्तानी हुन नसकेको सम्बन्त्धमा प्रदेशसभाका मा. सभामुखको अध्यक्षतामा गठठत उच्चस्तरीय संसदीय ववशेर् छानववन सर्मर्तवाट छानववन गरी पेश गरेको प्रर्तवेदन प्रदेशसभाको पूणि सभावाट समेत अनुमोदन भई भुक्तानी ठदन प्रदेश सरकारलाई र्नदेशनात्मक आदेश प्राप्त भएको र्थयो l
५९. उक्त प्रर्तवेदनमा उस्ल्लस्खत र्नदेशनात्मक आदेशलाई प्रदेश सरकार मस्न्त्रपररर्दवाट समेत कायािन्त्वयन गनि र्नणिय भई सवै मन्त्रालय र र्नकायहरुलाई उक्त प्रर्तवेदन सवहत र्नदेशन पठाइसकेको र प्रदेश सरकारको आगामी आर्थिक वर्िको नीर्त तथा कायिक्रममा समेत उक्त वांकी वक्यौता रकम आर्थिक वर्ि २०७७/७८ को वजेटमा समावेश गरी सम्वस्न्त्धत पक्षलाई भुक्तानी ठदइने व्यहोरा उल्लेख भएको छ l उल्लेस्खत पृष्टभूर्ममा प्रदेश सरकारका मन्त्रालय र मातहतका र्नकायहरुबाट कायािदेश, सम्झौता भई कायि सम्पन्न भएका ववकास कायिक्रमहरुको कायि सम्पन्नताको आधारमा अस्ख्तयारी
15
प्राप्त अर्धकारीहरुवाट भुक्तानीको प्रवक्रया अस्र् वढाउन नीर्तगत आधार तयार भएको छ l
६०. भववष्यमा यस्तो प्रकृर्तको भुक्तानीका लार्ग नजीर नवस्ने गरी उक्त वांकी रकम सम्वस्न्त्धत मन्त्रालय, र्डर्भजन र कायािलयहरुको मागको आधारमा प्रचर्लत कानून अनुसार भुक्तानी गनिका लार्ग ववर्भन्न ववर्यगत मन्त्रालयहरुको आगामी आर्थिक वर्िको वावर्िक कायिक्रममा रु. ८६ करोड ५० लाख वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l
६१. आर्थिक वर्ि २०७७/७८ मा संचालन हुने कायिक्रम / आयोजनाको मन्त्रालयगत वजेट वववरण पुस्स्तका यसैसाथ प्रस्तुत गरेको छु l
राहत, सहुर्लयत र पुनरुत्थानका कायिक्रम
६२. कोववड-१९ को महामारीको कारणवाट दैर्नक ज्याला मजदूरी गनि नपाएका ववपन्न एवं गरीव मजदूर तथा वाढी, हावाहुरी, आगलागी जस्ता ववर्भन्न प्राकृर्तक र मानवीय प्रकोपवाट प्रभाववत जनताको लार्ग राहत स्वरूप नगद, खाद्यान्न, लत्ताकपडा, भाुँडाकुडा लगायत अन्त्य दैर्नक गुजाराको सामग्रीको व्यवस्था गनि भौर्तक तथा सामास्जक पूवािधारको र्नमािण, कृवर् सडक, नदी र्नयन्त्रणका लार्ग तटवन्त्ध र्नमािण, जस्ता काममा आधाररत राहत कायिक्रम संचालन गररनेछ l साथै उद्दार र पुनरुत्थान कायिका लार्ग प्रत्येक स्जल्लाको ववपद व्यवस्थापन सर्मर्त माफित कायािन्त्वयन हुने गरी रु. ५ करोड ८० लाख ववर्नयोजन गरेको छु l
६३. प्रदेश अन्त्तगित सामास्जक र आर्थिक दृव􀆴कोणले दयनीय अवस्थामा रहेका अत्यन्त्त ववपन्न डोम, हल्खोर, मेस्तर तथा मुसहर जार्तको पाररवाररक लगत तयार गरी प्रत्येक पररवारलाई उपलव्ध गराउन सवकने अनुदान रकमको अनुमान गररनेछ l यस सम्वन्त्धी कायिववर्ध तयार गरी कायािन्त्वयनका लार्ग स्थानीय तह तथा बैंकसंग सहकायि गररनेछ l
६४. आगामी आर्थिक वर्िमा कृर्कहरुलाई कृवर् ऋणको व्याजमा सहुर्लयत उपलव्ध गराउन रु.२ करोड वजेट व्यवस्था गरेको छु l
16
श्रम, रोजगारी तथा सामास्जक सुरक्षा
६५. अर्त ववपन्न गरीव र दर्लत वेरोजगार युवाहरुको लार्ग रोजगारीका अवसर र्सजिना गनि प्रदेश प्रमुख रोजगार कायिक्रम अन्त्तगित ववर्भन्न व्यवसावयक सीपयुक्त तार्लम संचालन गनि रु ८ करोड वजेट व्यवस्था गरेको छु l
६६. नवप्रवतिन कृवर् रोजगार तथा व्यवसाय प्रवद्दिन सम्वन्त्धी कायिक्रम संचालन रु १२ करोड वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l यस सम्वन्त्धी कायिववर्ध तजुिमा गरी कायािन्त्वयन गररनेछ l
६७. आगामी आर्थिक वर्िमा राहतका लार्ग छुट्टयाईएको रकमलाई श्रम र रोजगारसंग आवद्द गररनेछ l राहतको वजेट आ-आननै र्र, गाउुँ र समाजको सुरक्षा र वहतका कायिहरु सम्पादन गरेको आधारमा ववतरण गररनेछ l प्रदेश सरकार र पार्लकाहरुवाट संचालन गररने ववकास र्नमािणका कायिहरुमा यन्त्र उपकरणको प्रयोगलाई र्नरुत्सावहत गरी प्रदेशमा श्रममूलक रोजगारी र्सजिना गररनेछ l
६८. वैदेस्शक रोजगारी गुमाएर प्रदेशमा फवकिएका युवाहरुको रोजगारीको लार्ग मुख्यमन्त्री रोजगार कायिक्रम अन्त्तगित स्थानीय स्तरमा हुने ववकास र्नमािणका कायिहरु, वाढी रोकथाम तथा नदी र्नयन्त्रणका कायिहरु, र्रेलु र साना उद्योग व्यवसाय तथा आधुर्नक कृवर् कायिमा अवसरहरु र्सजिना गररनेछ l स्वरोजगारको लार्ग हाल प्रदेशमा कायिरत अन्त्तराििीय गैरसरकारी संस्थाहरुलाई समेत समन्त्वय गरी सुपथ व्याज दरमा ऋण उपलव्ध गराइनेछ l
६९. सङ्घीय सरकारवाट प्रदेशका अर्त गरीव र ववपन्न पररवारका लार्ग संचार्लत जनता आवास कायिक्रमलाई प्रदेश सरकारले उल्लेख्य लगानीको व्यवस्था सवहत र्नरन्त्तरता ठदई रु. ८० करोड ७४ लाख वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l
कृवर्, र्संचाई, नदी र्नयन्त्रण र भुमी व्यवस्था
७०. प्रदेश सरकारको अनुदानमा शीत भण्डारण र्नमािणका लार्ग रु.२० करोड, कृवर् उपज ढुवानीका लार्ग वाहन खरीद अनुदानका लार्ग रु. २ करोड २५ लाख, र्डप वोररंग जडान तथा र्डप ट्युवेल सहयोग कायिक्रमका लार्ग रु.३ करोड २० लाख, र्नजी
17
साविजर्नक दुग्ध सहकारीको साझेदारीमा दुध संकलन तथा स्चस्यान केन्त्द्र स्थापनाको लार्ग रु. १ करोड, हुलाकी मागि लस्क्षत दुग्ध र्मशन कायिक्रमको लार्ग रु. ५ करोड र जनकपुर दुग्ध ववतरण आयोजनाको सहकायिमा दुग्ध संकलन, प्रशोधन, ववववधीकरण, स्तरोन्नर्त कायिका लार्ग रु. १ करोड ववर्नयोजन गरेको छु l
७१. वकसान आन्त्दोलन (तमसुक फाडा) को उद्गमस्थल, माधवनारायण नगरपार्लकामा वजार र वजार क्षेरको ववकास र प्रवद्दिनका लार्ग रु. १ करोड ववर्नयोजन गरेको छु l प्रादेस्शक एकीकृत कृवर् प्रयोगशाला स्थापनाका लार्ग रु.५ करोड ७३ लाख, साना वकसान उत्थान तथा प्राकृर्तक प्रकोप न्त्यूनीकरण राहतका लार्ग कृवर् ववकास कायिक्रमका लार्ग रु. ५ करोड ववर्नयोजन गरेको छु l
७२. व्यवसावयक वकसानहरुलाई सहयोग स्वरूप ग्रीन हाउस र नेट हाउस स्थापनाका लगी रु. १ करोड ६० लाख ववर्नयोजन गरेको छु l
७३. पर्ति साविजर्नक जग्गा नदी वकनार मठ मस्न्त्दर, गुठी, सामुदावयक वन तथा र्नजी वगैंचाको जग्गालाई उत्पादनशील वनाउन कृवर् योजना सहयोग कायिक्रमको लार्ग रु. २ करोड ववर्नयोजन गरेको छु l
७४. प्रदेश सहकारी प्रवद्दिन कोर् स्थापना तथा संचालनका लार्ग रु. १ करोड ववर्नयोजन गरेको छु l
७५. कोववड-१९ को राहत कायिक्रमको लार्ग रु. २ करोड वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l
७६. लाइफ स्कूल सेन्त्टर, धनुर्ामा कृवर् आववष्कार केन्त्द्र स्थापनाको लार्ग रु. २ करोड ववर्नयोजन गरेको छु l
७७. राविय तेलहन वाली, नवलपुर तथा राविय धानवाली अनुसन्त्धान केन्त्द्र, हठदिनाथलाई उत्पादन प्रवद्दिन सहयोग कायिक्रमका लार्ग रु. १ करोड ववर्नयोजन गरेको छु l
७८. उन्नत नश्लका वोयर वोका खरीद तथा ववतरणको लार्ग रु.२ करोड र सहकायिमा आधाररत कृवर् पशुपंक्षी तथा मत्स्य ववकास कायिक्रमका लार्ग रु. १ करोड वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l
७९. खाध्य सुरक्षा तथा थप आय र्सजिनाको माध्यमवाट प्रदेशभरीका वकसानहरुका जीवन सुधारका लार्ग रु. ३ करोड ५० लाख वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l
18
८०. फलफूल संरक्षण केन्त्द्र तथा उष्ण प्रदेशीय वागवानी ववकास केन्त्द्र स्थापनाको लार्ग रु. ७ करोड १२ लाख र व्यवसावयक तरकारी खेतीमा ५ करोड ४१ लाख वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l
८१. खाध्य वाली तथा नगदे वाली कायिक्रमको लार्ग रु. २ करोड २७ लाख वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l
८२. स्थानीय तह तथा सहकारीसंगको सहकायिमा कृवर् यास्न्त्रकीकरणको प्रवद्दिनको लार्ग Custom Hiring Centre को स्थापना र संचालनको लार्ग रु.१२ करोड वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l
८३. कृवर् उपजहरुको सहज पहुुँचका लार्ग कृवर् सडक र्नमािण गनि रु. ५ करोड वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l
८४. पशुपंक्षी तथा मत्स्य व्यवसायको प्रवद्दिनका लार्ग व्यवसावयक कृवर् उत्पादन कायिक्रम संचालन गनि रु. ३१ करोड ७४ लाख वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l
८५. प्रदेशको कृवर्योग्य भुमीहरुमा फोहोरा र्संचाई, पोखरी र्संचाई, थोपा र्संचाई, र्डप ट्युवेल, स्यालो ट्युवेल जस्ता सतह र भूमीगत र्संचाइको सुदृढीकरण र क्षमता अर्भवृद्दी गररनेछ l
८६. कृवर् वालीको बीमा तथा कृवर् उत्पादनको ब्रान्त्डीग र प्याकेस्जंग गरी ढुवानी एवं बजारको सहज व्यवस्थापनको लार्ग प्रदेश सरकारले उच्च प्राथर्मकता ठदनेछ l
८७. प्रदेशको भुमीलाई कृवर्योग्य जर्मन, वन, वस्ती ववकास, औद्योर्गक र साविजर्नक जर्मनको रुपमा वगीकरण गरी तोवकएको प्रयोजनमा मार प्रयोग गनि पाइने व्यवस्था गररनेछ l
भौर्तक पूवािधार ववकास
८८. प्रत्येक र्नवािचन क्षेरमा कस्म्तमा एक नाला सवहतको २ लेन कालोपरे ५ वकलोमीटर सडक र्नमािण गररनेछ l प्रदेशमा र्नमािण हुने कस्म्तमा ६४ वटा सडकका लार्ग रु.६७ करोड २० लाख वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l
८९. प्रदेशर्भर सप्तरीदेस्ख पसािसम्मको मधेशी सहीद राजमागि र्नमािणका लार्ग ववस्तृत पररयोजना प्रर्तवेदन तयार गनि रु ३ करोड वजेट व्यवस्था गरेको छु l
19
९०. प्रदेशमा खानेपानी, ढल, तथा अन्त्य साविजर्नक शौचालय र्नमािणको लार्ग रु. ३२ करोड ३५ लाख करोड वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l
९१. आपतकालीन वाढी पवहरो पुनस्थािपना कायिक्रम र अर्त जोस्खम स्थानहरुमा वाढी र्नयन्त्रण कायिको लार्ग रु. ३ करोड ७५ लाख ववर्नयोजन गरेको छु l
९२. वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l गढीमाई र र्समौनगढ़मा पयिटकीय ववकास कायिक्रम संचालन गनि १ करोड ५० लाख वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l
९३. सौयि उजाि प्रवाद्दिनको लार्ग रु.१ करोड ६० लाख वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l त्यसैगरी वायोग्यास उत्पादनको लार्ग रु १ करोड ५० लाख वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l
९४. प्रदेशर्भरका ववद्युत लाइन ममित तथा सुदृढीकरण गनि रु. ३ करोड वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l
९५. ठुला र मझौला र्संचाइ आयोजना संचालनका लार्ग रु. ७६ करोड ७७ लाख, भूमीगत र्संचाई आयोजनाका लार्ग रु.५६ करोड ५५ लाख, सतह र्संचाई आयोजनाहरुको ममित सम्भारको लार्ग रु १ करोड ६० लाख र पुरानो खानेपानी आयोजनाहरुको ममित सम्भारको लार्ग रु. ९ करोड ३५ लाख वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l
९६. सडक पूल र्नमािणको लार्ग रु. २६ करोड ७५ लाख र वातावरणीय सरसफाईका लार्ग रु. १ करोड ९५ लाख ववर्नयोजन गरेको छु l
स्शक्षा, ववज्ञान तथा प्रववर्ध र संस्कृर्त,
९७. ववद्याथीहरुलाई भौर्तक दुरी कायम राखी पठन पाठन गराउनु पने वतिमानको आवश्यकतालाई ध्यानमा राख्दै ववद्यालयको थप भवन र्नमािण, थप कक्षाकोठा र्नमािण, ममित सुधार, स्वयंसेवी स्शक्षक भनाि, रेर्डयो र टेलेर्भजनवाट स्शक्षण कायि संचालन तथा अनलाइन स्शक्षा ववस्तार गनुिपने भएकोले यस क्षेरको लार्ग रु. १० करोड वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l
९८. ववद्यालयको वालवार्लकाहरुको स्वास््य शारररक, मनोवैज्ञार्नक तथा संवेगात्मक ववकासका लार्ग रु. ३ करोड २५ लाख वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l
९९. उच्च स्शक्षामा अध्ययनरत अर्त ववपन्न दर्लत, मुस्स्लम तथा जेहन्त्दार ववद्याथीको छारवृस्त्तको लार्ग रु. १ करोड वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l
20
१००. प्रदेशमा ववर्ध ववज्ञान प्रयोगशालाको स्थापना, वेवसाइट र एप्सको र्नमािण तथा प्रयोग वढाई सुचना प्रववर्धमैरी सेवा प्रवाहमा जोड ठदइनेछ l
१०१. प्रदेशको भार्ा, कला तथा संस्कृर्तको संरक्षण, उत्थान तथा ववकासको लार्ग एक प्रर्तष्टानको गठन गने र सो अन्त्तगित एक संग्रहालय संचालन सम्वन्त्धमा अध्ययन गराई प्राप्त प्रर्तवेदनको आधारमा यस सम्वन्त्धी काम अस्र् वढाउन रु २५ लाख वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l
मवहला, वालवार्लका, युवा र ज्येष्ट नागररक
१०२. मवहलाहरुको हकवहतको संरक्षणको लार्ग आवश्यक नीर्त र्नमािण गनि प्रदेश सरकारलाई सुझाव ठदने तथा मवहला सशक्तीकरणको ववववध कायिक्रम संचालन गनि प्रादेस्शक मवहला आयोगको गठनका लार्ग आवश्यक कानुनी र संस्थागत पूवािधार तयार गनिका लार्ग प्राथर्मकता ठदइनेछ l मवहला स्वरोजगारको लार्ग क्षमता अर्भवृद्दी गनि रु. ७५ लाख वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l
१०३. छाराहरुको आत्मरक्षा तार्लमको लार्ग १ करोड ५० लाख वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l
१०४. कुपोर्ण न्त्यूनीकरणका लार्ग जनचेतना अर्भवृद्दी गनि रु २ करोड वजेट व्यवस्था गरेको छु l
१०५. वेटी पढाऊ, वेटी वचाऊ कायिक्रमलाई र्नरन्त्तरता ठददैं यस अन्त्तगित २५ हजार छोरीहरुको स्शक्षा वीमा /मुद्दती कायिक्रमका लार्ग रु.३० करोड ६४ लाख ७७ हजार, अन्त्य कायिक्रमहरुको लार्ग रु. २४ करोड ८६ लाख वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l
१०६. स्शशु सदन, वाल उद्यान, मवहला सुरक्षा आवास गृह, खेलकुद मैदान र्नमािण, जेष्ट नागररक पाकि उद्यान, जेष्ट नागररक आश्रमका लार्ग सम्भाव्य र उपयुक्त स्थानहरुको पवहचान गनि एकीकृत अध्ययन गराई प्राप्त प्रर्तवेदनको आधारमा कायिक्रम र्नधािरण गररनेछ l मलंगवा रंगशालाको स्तरोन्नर्तका लार्ग प्राथर्मकता ठदइनेछ l
१०७. ज्येष्ट नागररक आश्रमका लार्ग रु.२२ करोड ८८ लाख वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l
21
उद्योग, पयिटन, वन तथा वातावरण
१०८. उद्योग, पयिटन, वन तथा वातावरणको व्यापक कायिक्षेर ओगटेको यस मन्त्रालय अन्त्तगित रु. ३ अवि २५ करोड वजेट व्यवस्था गरेको छु l
१०९. स्थानीय तहसंगको समन्त्वय र सहकायिमा उपयुक्त स्थान पवहचान गरी प्रत्येक स्जल्लामा एउटा औध्योर्गक क्षेरको स्थापना गनि प्रोत्सावहत गररनेछ l स्थानीय तहले औध्योर्गक क्षेरको लार्ग वगीकृत गरेको जग्गासम्म सडक, टेर्लफोन, खानेपानी, ढल जस्ता भौर्तक पूवािधारका सुववधाहरु उपलव्ध गराउन प्राथर्मकता ठदएको छु l
११०. उद्योग सम्वन्त्धी प्रदेशस्तरीय नीर्त तथा कानून तजुिमा गरी कानूनी र संस्थागत व्यवस्थालाई सुदृढ वनाइनेछ l सवै प्रकारको उद्योगहरुको अर्भलेखलाई सूचना प्रववर्धमा आधाररत वनाई संर्, प्रदेश र स्थानीय तहसुँग आवद्द गररनेछ l उद्योग, वास्णज्य तथा पयिटन क्षेरलाई मुख्य आर्थिक क्षरको रुपमा अगार्ड वढाउन, अध्ययन अनुसन्त्धान सीप ववकास लगायतका कायिक्रम संचालन गनि रु. ३४ करोड वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l
१११. गजेन्त्द्रनारायण र्संह औध्योर्गक क्षेरमा भौर्तक पूवािधारका सुववधा पुयािई आधुर्नकीकरण गनुिको साथै पूणि क्षमतामा संचालन गने अध्ययन कायिका लार्ग रु.३० लाख वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l
११२. वास्णज्य क्षेरसंग सम्वस्न्त्धत नीर्त र कानूनको तजुिमा गने कायिलाई प्राथर्मकतामा राखेको छु l प्रदेश मातहत र्नयमन गनुिपने व्यपाररक फमिका अर्भलेखलाई सूचना प्रववर्धमा आधाररत वनाईने र उपभोक्ता वहत ववपररतका वक्रयाकलापलाई पूणि रुपमा र्नयन्त्रण गने व्यवस्था र्मलाइनेछ l
११३. कृवर्नै मूल पेशा भएको यस प्रदेशमा कृवर्मा आधाररत उद्योगहरुको स्थापनाको लार्ग रु. ३ करोड २० लाख वजेट व्यवस्था गरेको छु l साथै उद्योगी व्यवसायीलाई सुपथ व्याज दरमा सरल र सहज वकर्समले ऋण उपलव्ध गराउन बैंक तथा ववत्तीय संस्थाहरुसंग समन्त्वय र सहकायि गररनेछ l
११४. प्रदेशर्भर पयिटकीय गन्त्तव्यहरूको पवहचान र ववकासका लार्ग प्रदेश पयिटन गुरुयोजना (Tourism Master Plan) र्नमािण गरी प्रादेस्शक महत्वका पयिटन पूवािधार
22
ववकासका कायिक्रमहरु संचालन गनि रु.१ अवि १३ करोड वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l
११५. पयिटन सम्वन्त्धी कानूनी र संस्थागत संरचना तयार गरी प्रदेशको एर्तहार्सक, सांस्कृर्तक, धार्मिक, पुरातास्त्वक र प्राकृर्तक सम्पदाको पवहचान, संरक्षण, प्रवद्दिन एवं प्रचार प्रसार गरी पयिटन क्षेरको सुदृढीकरण तथा ववकास गनुिको साथै रोजगारी र्सजिना गररनेछ l
११६. प्रदेशका धार्मिक तीथिस्थलहरुको संरक्षण र सुधार गरी ववर्भन्न संचार मध्यमवाट प्रचार प्रसार गने कायिलाई र्नरन्त्तरता ठदइनेछ l साथै रामायण सवकिट र मुख्य तीथिस्थलहरु रहेको स्थान स्प􀆴 देस्खने भौगोर्लक सूचना सवहत पयिटकहरुलाई खाना र वसोवासको लार्ग गुणस्तरीय होटेलहरुको ववस्तृत वववरण उल्लेस्खत सूची (Inventory) तयार गरी प्रकाशन गररनेछ l
११७. प्रदेशको सवैभन्त्दा होचो भाग धनुर्ा स्जल्ला, मुसहनीया गाउुँपार्लकाको मुस्खयापवट्टमा पयिटन प्रवद्दिनका लार्ग सम्भाव्यता अध्ययन गनि रु ५ लाख वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l
११८. स्वच्छ र सफा हररत प्रदेश र्नमािणको लार्ग स्थानीय तह, वन उपभोक्ता समूह र र्नजी क्षेर समेतको समन्त्वय, सहकायि र सहभार्गतामा वृक्षारोपण गने कायिलाई जोड ठदएको छु l उद्योगहरुवाट र्नस्कने प्रदुर्ण तथा फोहोर मैला ववसजिन र जलवायु अनुकूलनका कायिहरु संचालनका लार्ग रु १ करोड वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l
११९. साझेदारी वन, सामुदावयक वन, चक्ला वन, सरकारद्वारा व्यवस्स्थत वन, साविजर्नक वन, र्नजी वन र कृवर् वनहरुको ठदगो व्यवस्थापन गनि र वनजन्त्य उद्यम ववकास कायिक्रम माफित आय आजिनका अवसरहरु र्सजिना गने कायिका लार्ग रु. ४१ करोड वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l वन क्षेरहरुको व्यवस्थापनवाट काष्टजन्त्य वन पैदावारको उत्पादन वढाई आयात प्रर्तस्थापन गने कायिलाई ववशेर् जोड ठदएको छु l
१२०. प्रदेशकै गौरवको रुपमा रहेको सागरनाथ वन ववकास पररयोजना लगायत अन्त्य उत्पादनमूलक वन क्षेरहरुको वैज्ञार्नक वन व्यवस्थापन गनि रु. १ करोड वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l
23
१२१. प्रदेशमा वनको संरक्षण र व्यवस्थापनका लार्ग र्नजी वनको ववकास गनि रु २ करोड र एकीकृत कृवर् वन प्रणाली कायिक्रमका लार्ग समेत २ करोड वजेट व्यवस्था गरेको छु l कृवर् वन कायिक्रम प्रभावकारी रुपमा लागु गनि तन र्नयम तजुिमा गने कायिलाई प्राथर्मकता ठदएको छु l
१२२. मधेशको भववष्यसुँग जोर्डएको चुरे क्षेरको संरक्षण र संवििनको लार्ग स्थानीय तहसुँग समन्त्वय र सहकायि गररनेछ l चुरे क्षेरमा जलाशय र्नमािण गरी मनोरन्त्जनात्मक स्थलको र्डजाइन र र्नमािणको लार्ग रु.३ करोड वजेट व्यवस्था गरेको छु l रािपर्त चुरे संरक्षण कायिक्रमलाई “चुरे जोगाओुँ, मधेश वचाऔ” अर्भयानका रुपमा संचालन गनि सङ्घीय सरकारसंग सहकायि गररनेछ l चुरे क्षेरका ढुंगा, र्गटी, वालुवाको उत्खनन् कायिलाई समेत व्यवस्स्थत गनि रु. २१ करोड वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l
१२३. प्रदेशमा जैववक ववववधताको दृव􀆴कोणले महत्वपूणि रहेको वन क्षेर वा अन्त्य भौगोर्लक क्षेरलाई पयािवरणीय वहसावले हटस्पट र्ोर्णा गरी व्यवस्थापन गने कायिक्रमका लार्ग रु. ४ करोड र सीमसार क्षेर संरक्षणको लार्ग रु. ३ करोड वजेट व्यवस्था गरेको छु l
१२४. प्रत्येक स्जल्लामा उच्च प्रववर्धको नसिरी सवहत र्नजी नसिरी स्थापना गनि रु. २ करोड ७५ लाख वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l सागरनाथ वन ववकास पररयोजनाको ठदगो र वैज्ञार्नक व्यवस्थापनको साथै पयािवरणीय व्यवस्थापनका लार्ग ववशेर् कायिक्रम संचालन गररनेछ l
१२५. मुख्यमन्त्री स्वच्छता अर्भयान अन्त्तगित पोखरीहरूको सफाई, ममित सुधार लगायत सौन्त्दयीकरण गने कायिक्रमलाई आगामी वर्ि समेत र्नरन्त्तरता ठदई रु. ५३ करोड ४० लाख वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l
१२६. जनकपुरधामको भौर्तक ववकास सवहत नगरको सौन्त्दयीकरणको लार्ग जनकपुर उपमहानगरपार्लकासंग समन्त्वय र सहकायि गररनेछ l यस कायिक्रमका लार्ग पयािप्त वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l
ववपद व्यवस्थापन र सुरक्षा
24
१२७. प्रदेशको लार्ग सम्भाववत ववपद जोस्खम न्त्यूनीकरण, उद्दार, राहत र पुनस्थािपनाका लार्ग स्जल्ला ववपद र स्थानीय ववपद व्यवस्थापन सर्मर्तवीच आपसी सहयोग, सम्वन्त्ध र समन्त्वय ववस्तार गरी आर्थिक र भौर्तक रुपले श्रोत साधन सम्पन्न वनाइनेछ l यस कायिक्रमका लार्ग रु. ५ करोड ८० लाख वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l
१२८. प्रदेश प्रहरी गठन भएपर्छ आवास लगायत उपकरण र अन्त्य भौर्तक पूवािधार खडा गनि रु. ३९ करोड २५ लाख वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l
१२९. प्रदेशका कारागारहरुको सुधार तथा सुधार गृहहरुको सुधारको लार्ग रु २ करोड वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l
सहकारी तथा ववत्तीय क्षेर
१३०. प्रदेशका जनताको वचत गने क्षमताभन्त्दा कजािको माग वढी भएकोले प्रदेश ववकास बैंकको अवधारणा पर तयार गरी स्वीकृर्तको लार्ग प्रदेश सरकार समक्ष पेश भईसकेकोमा आगामी आर्थिक वर्िमा प्रदेश सरकार अन्त्तगित बैंक स्थापना र संचालन गने कायिलाई र्तब्रताका साथ अस्र् वढाईनेछ l
१३१. प्रदेशको गरीवी र्नवारणका लार्ग समुदायस्तरवाट गररने पुुँजी पररचालनको स्स्थर्तलाई सुधार गनि स्थानीय तहमा रहेका सहकारीहरुको क्षमता वृठद्दका लार्ग सहकारी र्डर्भजन कायािलयहरु माफित प्राववर्धक जनशस्क्तको पररचालन गररनेछ l
१३२. प्रदेश सहकारी रस्जिार कायािलय, प्रदेश सहकारी प्रवद्दिन कोर् र प्रदेश सहकारी तार्लम केन्त्द्र स्थापनाका लार्ग आवश्यक कानूनी र संरचनात्मक व्यवस्थाका लार्ग अध्ययन गराइनेछ l
कानून तथा न्त्याय क्षेरको सुदृढीकरण र सेवा प्रवाह
१३३. प्रदेशका असहाय र र्नम्न वगिका लार्ग र्न:शुल्क कानुनी सहायताको व्यवस्था गनि मुख्य न्त्यायार्धवक्ताको कायािलय मातहत रहने गरी प्रत्येक स्जल्लामा कानून स्नातक जनशस्क्त सवहत सहायता कक्षको व्यवस्था गररनेछ l
25
१३४. प्रदेश सरकार मातहत कायिरत कानून समूहको जनशस्क्तको क्षमता ववकासको लार्ग प्रदेश तथा स्थानीय सरकार सहयोग कायिक्रम माफित पुनतािजगी तार्लमको संचालन गररनेछ l
१३५. प्रदेश सरकारले तजुिमा गरेका तन कानूनहरुको कायािन्त्वयनको प्रभावकाररता अध्ययन गरी समसामवयक पुनरावलोकन तथा र्सफाररस गनि कानून अध्ययन तथा र्सफाररस सर्मर्त गठन गररनेछ l
१३६. प्रदेशर्भरका अदालत तथा सरकारी ववकल कायािलयहरुको संस्थागत र भौर्तक सुधारको लार्ग रु ५५ लाख वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l
रािसेवक कमिचारी, सुशासन र साविजर्नक सेवा प्रवाह
१३७. प्रदेश सरकारले सम्वस्न्त्धत सरोकारवाला तथा सेवाग्राहीहरु समेतको मूल्यांकनमा प्रदेशको शास्न्त्त सुरक्षा, ववकास र्नमािण र सेवा प्रवाहमा उत्कृष्ट कायि गरेको भनी र्सफाररस भएका कमिचारीहरुको कायि सम्पादनको आधारमा पुरस्कृत गने र व्यस्क्तगत तथा पदीय आचरण खराव र बदर्नयतपूणि भएमा सेवा सम्वन्त्धी प्रचर्लत कानुन वमोस्जम कडाईका साथ ववभागीय कारवाही गररनेछ l
१३८. प्रदेश सरकारको ववर्नयोजनवाट पाररश्रर्मक प्राप्त गने सवै रािसेवक कमिचारीहरुको मनोवल उच्च राखी कायिमा उत्प्रेरणा वढाउन तथा आन्त्तररक पयिटनलाई प्रवद्दिन गनि प्रदेशमा ववगत एक वर्िदेस्ख अवर्छन्न सेवा पूरा गरेको कमिचारीलाई सम्वस्न्त्धत कमिचारी कायिरत रहेको पदको शुरु तलव स्केल वरावरको रकम थप सुववधाको रुपमा उपलव्ध गराई आन्त्तररक पयिटनमा पठाउन सक्ने व्यवस्था र्मलाएको छु l यस सम्वन्त्धी गत आर्थिक वर्िको र्नदेस्शकालाई आगामी आर्थिक वर्िमा समेत कायािन्त्वयनमा ल्याइनेछ l
१३९. प्रदेशको संस्चत कोर्वाट व्ययभार हुने गरी प्रदेश सरकार अन्त्तगितका मन्त्रालय, र्नकायहरु वा अन्त्य कुनै आयोग, वोडि, प्रर्तष्टान, सर्मर्त, संस्था र पररर्दहरुमा पदार्धकारीहरु र्नयुस्क्त गनुि परेमा खुल्ला र पारदशी रुपमा सवै योग्य उमेद्वारहरुले समान रुपमा प्रर्तस्पधािमा भाग र्लन पाउने गरी साविजर्नक ववज्ञापन गररने व्यवस्था सवहतको मापदण्ड तजुिमा गरी कायािन्त्वयनमा ल्याइनेछ l
26
१४०. साविजर्नक सेवा प्रवाह तथा ववकास र्नमािणका आयोजनामा देस्खएका जनगुनासो, जनअपेक्षा एवं आवश्यकता सुनुवाई गनि रेर्डयो तथा टेलेर्भजन माफित जनताके साथ मुख्यमन्त्री कायिक्रम संचालनका लार्ग आवश्यक रकम व्यवस्था गरेको छु l
१४१. साविजर्नक प्रशासनलाई सूचना प्रववर्धमा आधाररत तुल्याउदै सुदृढ गररनेछ l साविजर्नक सेवा प्रवाहलाई जनमुखी, जवाफदेही, नर्तजामुखी र पारदशी वनाई भ्र􀆴ाचार ववरुद्द शून्त्य सहनशीलता अपनाइनेछ l प्रदेश जनलोकपाल सम्वन्त्धी तनको कायािन्त्वयन गररनेछ l आवश्यक संगठन संरचना र जनशस्क्त व्यवस्थापन गररनेछ l
साविजर्नक खचिमा र्मतव्यवयता
१४२. सङ्घीय सरकारले आगामी आर्थिक वर्िमा प्रशासर्नक तथा चालु खचिमा व्यापक कटौती गने गरी कायािन्त्वयनमा ल्याउने र्मतव्यवयता सम्वन्त्धी र्नदेस्शकालाई यस प्रदेशमा समेत कायािन्त्वयनमा ल्याइनेछ l
१४३. आगामी आर्थिक वर्िमा प्रदेशलाई प्राप्त हुने आन्त्तररक राजश्व रकम, राजश्व बाुँडफाुँडवाट प्राप्त हुने रकम र सङ्घीय सरकारवाट प्राप्त हुने अनुदान रकममा समेत व्यापक रुपमा कमी र कटौती भएकोले प्रशासर्नक र चालु खचिमा समेत र्नयन्त्रण गरी उल्लेखनीय रुपमा वजेट कटौती गरेको छु l यसवाट अन्त्य प्राथर्मकता प्राप्त क्षेरमा वजेट पररचालन गनि केही हदसम्म मद्दत पुग्ने अपेक्षा गरेको छु l
योजना तथा साविजर्नक ववत्त व्यवस्थापन र वजेट कायािन्त्वयन
१४४. प्रदेशको सम्पूणि गौरवशाली योजनाहरु समेवटने गरी प्रदेश आयोजना बैंकको तजुिमा गररनेछ र प्रदेश सरकारले ती आयोजनाहरुलाई वहुवर्ीय योजनाको रुपमा कायािन्त्वयन गदै लर्गनेछ l प्रदेश लगानी वोडि स्थापना गरी त्यस्ता आयोजनाहरुमा लगानीको सुर्नस्ितता गराइनेछ l
१४५. तोवकएकै समय, लागत र गुणस्तरमा आयोजना कायिक्रम सम्पन्न गनि आवश्यक नीर्तगत र व्यवस्थापकीय प्रवन्त्ध र्मलाइनेछ l आयोजना/ कायिक्रम कायािन्त्वयन इकाई एवं जनशस्क्तको प्राववर्धक र व्यवस्थापकीय क्षमता अर्भवृद्दी गरी जवाफदेही तुल्याइनेछ l
27
१४६. ववकास आयोजना र कायिक्रम व्यवस्थापनमा प्रचर्लत मूल्य मान्त्यताको अवलम्वन गरी ववत्तीय सुशासन प्रवद्दिन गररनेछ l वजेट तथा कायिक्रम तजुिमाकै चरणमा आयोजना/ कायिक्रमलाई प्रादेस्शक मन्त्रालयगत वजेट सूचना प्रणालीमा (PLMBIS) अर्नवायि प्रववव􀆴 गरी कायािन्त्वयन गररनेछ l
१४७. ववपद जोस्खम न्त्यूनीकरणका आयोजना/ कायिक्रमको वाहेक मार् मसान्त्तर्भर ठेक्का लगाइसक्नु पनेछ l चैर मसान्त्तपर्छ कुनैपर्न वकर्समवाट ठेक्का सम्झौता गररनेछैन l सो पिात् गनुिपने भएमा मस्न्त्रपररर्द्द्को स्वीकृर्तमा मार गनुिपनेछ l अन्त्य सालवसाली आयोजना/ कायिक्रम तोवकएको समयभन्त्दा पर्छ कुनैपर्न वकर्समको ठेक्का सम्झौता गररने छैन l
१४८. मन्त्रालयहरुलाई नीर्त तजुिमा, मागि र्नदेशन, कायािन्त्वयन, समन्त्वय एवं सहजीकरण, अनुगमन मूल्यांकन जस्ता कायिमा केस्न्त्द्रत गररनेछ l मातहत र्नकायको कायािन्त्वयन क्षमता सुदृढ तुल्याईनुको साथै थप स्जम्मेवार वनाइनेछ l
१४९. ववकास आयोजनाको कायािन्त्वयनमा देस्खएका समस्यालाई तत्काल समाधान गनि मन्त्रालयस्तरीय समस्या समाधान सर्मर्त (MDAC) र प्रदेशस्तरीय समस्या समाधान सर्मर्त (PDAC) लाई वक्रयाशील वनाइनेछ l
१५०. आर्थिक वर्ि २०७७/७८ को आर्थिक ववधेयक, २०७७ तथा ववर्नयोजन ववधेयक, २०७७ र वजेटको अर्भन्न अंगको रुपमा रहने मध्यमकालीन खचि संरचना यसैसाथ प्रस्तुत गरेको छु l
१५१. वैदेस्शक ववकास साझेदारहरुवाट प्रदेश सरकारका मन्त्रालय तथा र्नकायहरु माफित संचालन गररने कायिक्रमहरुको वजेट सवहतको कायियोजना पुस्स्तका समेत यसैसाथ पेश गरेको छु l
१५२. आगामी आर्थिक वर्िको उद्येश्य, नीर्त तथा कायिक्रमहरु कायािन्त्वयन गनि रु. ३३ अवि ५६ करोड ९ लाख ८९ हजार वजेट ववर्नयोजन गरेको छु l कूल ववर्नयोजन मध्ये चालु तफि रु.१५ अवि ४२ करोड २६ लाख ९८ हजार अथाित् ४५.९५ प्रर्तशत र पुुँजीगत तफि रु. १७ अवि ९७ करोड ८२ लाख ९१ हजार अथाित् ५३.६७ प्रर्तशत र ववत्तीय व्यवस्था तफि रु. १६ करोड अथाित् ०.४८ प्रर्तशत रहेको छ l
28
१५३. आगामी आर्थिक वर्िका लार्ग अनुमान गररएको खचि व्यहोने श्रोत मध्ये आन्त्तररक श्रोतको राजश्ववाट रु १२ अवि २४ करोड २८ लाख ६० हजार, नेपाल सरकारवाट प्राप्त हुने ववर्भन्न अनुदानवाट १३ अवि ४० करोड ५९ लाख तथा चालु आर्थिक वर्िको ववर्नयोजनवाट वचत हुने नगद मौज्दात रु. ६ अवि ९१ करोड २२ लाख २९ हजार गरी जम्मा रु. ३३ अवि ५६ करोड ९ लाख ८९ हजार व्यहोदाि रु. १ अवि न्त्यून हुने देस्खन्त्छ l सो न्त्यून पूर्ति गनि आगामी आर्थिक वर्िमा आन्त्तररक ऋण पररचालन गररनेछ l
१५४. र्नवािचन क्षेर ववकास कायिक्रमका लार्ग आगामी आर्थिक वर्िमा रु. २ अवि ३५ करोड ववर्नयोजन गरेकोछु ।
१५५. प्रदेशर्भरका स्थासनीय तहरुलाई आगामी आर्थिक वर्िमा सशति अनुदान, ववशेर् अनुदान र समपुरक अनुदान बापत रु.2 अवि 83 करोड 60 लाख ववर्नयोजन गरेकोछु ।
१५६. नेपालको संववधानमा प्रदेशको एकल र साझा अर्धकारको सुची अन्त्तगित उल्लेख भएका राजश्व पररचालनको अर्धकार कायािन्त्वयनका लार्ग तजुिमा गररएका कानूनहरुमा आवश्यक पररमाजिन गरी लागू गनि आर्थिक तन समेत यसैसाथ प्रस्ताव गरेको छु l
१५७. प्रदेशर्भर रहेका मालपोत कायािलय तथा यातायात व्यवस्था कायािलयहरुको संस्थागत सुदृवढकरण गरी प्रदेशको आन्त्तररक आयमा बृठद्द गनि आवश्यक कानूनी तथा संस्थागत ब्यवस्था गररनेछ ।
माननीय सभामुख महोदय,
१५८. आर्थिक वर्ि २०७५/७६ को यथाथि खचि, आर्थिक वर्ि २०७६/७७ को संशोर्धत अनुमान र आर्थिक वर्ि २०७७/७८ को अनुमार्नत आय व्ययको वववरण अनुसूचीमा उल्लेख गरेको छु l
१५९. प्रदेशमा उपलव्ध सम्पूणि श्रोत साधनको उच्चतम पररचालन गदै कायािन्त्वयन गररने यस वजेटले प्रदेशका नागररकको स्वास््य सुरक्षा र प्रवद्दिन सवहत जीवनस्तरमा सुधार आउने, साविजर्नक सेवाको गुणस्तरीय सुधारले सुशासन र ठदगो आर्थिक ववकासमा सहयोग पुग्ने अपेक्षा गरेको छु l
29
१६०. अन्त्यमा, यो वजेट तजुिमा गने क्रममा हामीलाई मागिदशिन गनुिहुने माननीय प्रदेश प्रमुख, माननीय मुख्यमन्त्री, माननीय सभामुख र माननीय मन्त्रीहरु प्रर्त हाठदिक आभार प्रकट गदिछु l यस महामारीको समयमा प्रदेशको समग्र आर्थिक उन्नर्तका लार्ग प्रदेशसभाको आर्थिक तथा योजना सर्मर्तले जूम गोष्टी समेत आयोजना गरी प्रदेश सरकारलाई अर्त नै सान्त्दर्भिक ववर्यहरुमा ध्यानाकर्िण गराउनु भएको छ l यसको साथै वजेटको उद्देश्य, र्सद्दान्त्त र प्राथर्मकतामा छलफल गरी प्रदेश सभाका माननीय सदस्यहरुले ठदनु भएको सुझावहरु प्रर्त समेत आभारी छु l साथै प्रदेशको सम्वृठद्दका लार्ग तजुिमा हुुँदै गरेको वजेट कायिक्रममा ववर्भन्न राजनैर्तक दलका शीर्ि नेता, स्थानीय तहका जनप्रर्तर्नर्ध, अथिववद, ववर्भन्न पेशा व्यवसायका संगठठत संस्थाहरु, वैदेस्शक ववकास साझेदारहरु, नागररक समाज, संचारकमी, रािसेवक कमिचारी, करदाता तथा देशर्भर र वावहर रहनु भएका सम्पूणि नेपाली ठददीववहनी दाजुभाईहरुले प्रत्यक्ष र अप्रत्यक्ष रुपमा पुयािउनु भएको सहयोग र सदभावनाको लार्ग धन्त्यवाद ज्ञापन गदै सदा झैं वजेट कायािन्त्वयनमा सवै पक्षको सहयोग पाउने पूणि ववश्वास गरेको छु l
धन्त्यवाद !
जय मधेश !